Aspekt filozofii wieczystej

Na podkreślenie zasługuje charakter powszechny dzieła filozofii. Jak by mogło być inaczej, skoro filozofowi zależy przede wszystkim na poznaniu prawdy i dążeniu do mądrości. Dokument papieski podkreśla ten właśnie aspekt filozofii wieczystej (philosophia perennis) w przeciwstawieniu do filozofii z okresu po reformacji, która posiada dwie następujące cechy: „uprawiano filozofię z zupełnym pominięciem wiary żądając i przyznając sobie swobodę myślenia zgodnie z usposobieniem i upodobaniem”.

Konsekwencją takiego nastawienia była wielość systemów, mnożenie się opinii, często sprzecznych, co doprowadziło do wątpienia. Otóż zwątpienie łatwo prowadzi do błędu. Przykład ten pociągnął niektórych katolickich filozofów.

„Lekceważąc spuściznę starożytnej mądrości budują coś zupełnie nowego, zamiast przyczyniać się do wzrostu i udoskonalenia dawnego nowym: nie bardzo to roztropne podejście i przyniosło niemałe szkody wiedzy. Faktycznie te mnogie systemy, oparte na zmiennych autorytetach i sądach każdego poszczególnego mistrza, nie mogą przyczynić się do solidności, stabilności, żywotności filozofii, jak to było w czasach starożytnych, lecz wprowadzają zachwianie pozbawione należytego punktu ciężkości.”

Słowa te stanowią zachętę do kontynuowania wielkiej tradycji uważającej filozofię za dzieło wspólne. Dzieło to nigdy nie będzie zakończone, a jednak już od czasów starożytnych osiągnęło pewną liczbę prawd istotnych. Osiągnięcia te zawdzięcza światłu rozumu. Prawdy te ze swej natury są zgodne z prawdami objawionymi i świadczą na rzecz prawd objawionych i to tym bardziej, że były odkryte przez przeciwników chrystianizmu.

Tak więc w początkowym okresie filozofia torowała drogę dla wiary poprzez prawdy odkryte siłami rozumu. Prawdy te jednak były pomieszane z błędami nawet u największych myślicieli starożytności. W następnym okresie rozum dostąpił oczyszczenia i wzmocnienia światłem wiary. Dodajmy, że przygotowania do przyjęcia wiary nie należy rozumieć w sensie genetycznym tylko. Wiara wymaga stałej prawości myśli wierzącego i znajomości prawd naturalnych.