U nas Niemcy mordowali całą rodzinę za udzielenie pomocy Żydowi. W Salwadorze morduje się całą rodzinę za posiadanie fotografii arcybiskupa męczennika Romero lub Biblii. Czemu ta Biblia taka niebezpieczna? I to nie tylko w dalekich krajach katolickiej Ameryki Łacińskiej. Przenosząc się myślą w inne, bliższe nam rejony świata słyszymy o aresztowaniach ludzi, u których znaleziono […]
Co się tyczy metafizyki, racjonalizm św. Tomasza można łatwo wyolbrzymić. Nie trzeba zaznaczać, że wierzył jako chrześcijanin, zanim zaczął uprawiać jakąkolwiek refleksję metafizyczną. Ponadto o teologii chrześcijańskiej sądził, że ma własne przesłanki, objawione, nie zaś dowodzone przez filozofów. W tym sensie można by powiedzieć, że rozpatrywał teologię jako odrębną grę językową. A zarazem traktował filozofa […]
Może się wydawać, że zboczyłem daleko od myśli teologa, w którego imieniu miałem rzekomo przemawiać i po kilku nawiązaniach do św. Tomasza wysunąłem własne poglądy, cokolwiek mogłyby być warte. Istotnie, wysunąłem własne poglądy, lecz sądzę, że są one zgodne z tokiem myśli, który, jak można oczekiwać, obrałby Akwinata, gdyby stanął w obliczu teorii autonomicznych gier […]
Na przykład niechrześcijanin z powodzeniem może studiować wiarę i literaturę chrześcijańską i dowiadywać się, jak funkcjonuje język, choć język wiary „nie znaczy” dla niego tego, co „znaczy” dla prawdziwego wyznawcy. Może więc odczuwać skłonność do powiedzenia, że w pewnym sensie rozumie ów język, a w innym nie rozumie go. Może on wprawdzie myśleć częściowo lub […]
To, co powiedziałem, wydaje się wiązać z pytaniem, czy daną grę językową może zrozumieć człowiek stojący z zewnątrz sposobu życia, którego owa gra jest wyrazem, a w istocie częścią składową. Gdy pada pytanie, czy człowiek stojący poza religią może rozumieć język religii, nie sądzę, by można odpowiedzieć na nie właściwie, mówiąc po prostu „tak” lub […]
Nie zajmuję się argumentacją na rzecz zdania, że Bóg nas kocha, lub przeciw temu zdaniu. Zajmuję się po prostu dowodzeniem, że istnieją naprawdę kryteria sensowności stosowalne w różnych grach językowych, szczególnie we wszystkich językach, w których występują twierdzenia czy rzekome zdania o faktach. Jeśli jest to słuszny pogląd, przemawia on przeciw twierdzeniu, że każda gra […]
Przede wszystkim, lepiej będzie, jeśli wyjaśnię, że nie proponuję, by rozważać zagadnienie metafizyczne. To znaczy, nie zamierzam krytykować teorii autonomicznych gier językowych w oparciu o to, że zakłada ona pewien rodzaj pozytywizmu lingwistycznego, zgodnie z którym filozof może opisywać jedynie sposoby użycia języka. Mówiąc konkretniej, nie zamierzam rozważać pytania, czy filozof może usprawiedliwić język przekonań […]
Po św. Tomaszu, można powiedzieć, wystąpiła zdrowa reakcja przeciw podporządkowaniu wiary chrześcijańskiej filozofii greckiej. Reakcja ta ujawniła się w XIV w., a Robert Holcot jest jej przykładem. Teologia i filozofia zmierzały do rozdzielenia się, poprzez prawdziwie radykalną krytykę metafizyki, która — u takich myślicieli jak Akwinata — tworzyła czy dążyła do utworzenia pomostu między nimi. […]
Nie należy jednak zapominać, że gdy Wittgenstein mówi o grach językowych, myśli o tym, że każdy rodzaj gry ma własne reguły i to reguły gry w tę jedną grę. Oczywistym absurdem byłoby oceniać zalety piłkarza, zastanawiając się, czy przestrzega, czy nie przestrzega reguł krykieta. Każdy rodzaj gry jest, by posłużyć się wyrażeniem Moore’a, tym, czym […]
Teorię wielości gier językowych często rozumie się jednak jako dotyczącą języków w tym sensie, w jakim mówimy o języku nauk empirycznych, moralności, religii itd. Choć bowiem takie czynności, jak modlenie się, błogosławienie, przeklinanie i dziękowanie trudno uznać za należące do języka przyrodoznawstwa, czynność stwierdzania można napotkać zarówno w języku nauki, jak też w języku religii. […]
