Podane poprzednio określenie doświadczenia jest — jak zaznacza sam R. Ingarden — tak szerokie, „by nim objąć tak poznanie indywidualnych faktów, jak i aprioryczne poznanie bezpośrednie” .
Według fenomenologów mamy przynajmniej te dwie odmiany poznania, a także i dwie dziedziny przedmiotów poznania: przedmiotów realnych i przedmiotów idealnych. W ten sposób fenomenologia podejmuje na nowo zagadnienie apriorycznego poznania istoty przedmiotów, które ma swoją długą historię przynajmniej od czasów Sokratesa i Platona. „Jakkolwiek bowiem — pisze R. Ingarden — fenomenolog nie wyrzeka się zasadniczo badania faktów, to jednak właściwe jego pole pracy leży gdzie indziej. Głównym jego zadaniem jest aprioryczne poznanie istoty przedmiotów”.
W obu odmianach poznania przedmiot poznania jest nam dany naocznie i bezpośrednio i dlatego możemy mówić o jego doświadczeniu.
- Ingarden wymienia cztery różnice pomiędzy doświadczeniem w wąskim znaczeniu, tzn. bezpośrednim poznaniem przedmiotów indywidualnych a bezpośrednim poznaniem apriorycznym: l, przedmiotem doświadczenia w ścisłym znaczeniu są rzeczy i procesy realne dane nam na drodze spostrzeżenia zmysłowego. Są to więc przedmioty indywidualne, bytujące w czasie i uwarunkowane przestrzennie. Przedmiotem natomiast bezpośredniego poznania apriorycznego są przedmioty idealne i stosunki między nimi. Prostym przykładem tego rodzaju poznania apriorycznego i jego przedmiotu jest np. jakakolwiek barwa i jej pokrewieństwo do innych wzięte jako jakość sama dla siebie i jako pokrewieństwo między jakościami, bez względu na to, czy dana barwa jest w ogóle własnością czegoś i czy to pokrewieństwo ma miejsce w widzialnych konkretnych przedmiotach. 2. Akty doświadczenia w ścisłym znaczeniu domagają się uzupełnienia i nie są samowystarczalne. Dostarczają one wiedzy częściowej o przedmiocie, a „wynik uzyskany przez poszczególny akt jest współwarunkowany przez wyniki innych aktów poznawczych dotyczących tego samego przedmiotu”. Akty bezpośredniego poznania apriorycznego mogą natomiast dostarczyć wyczerpującego poznania przedmiotu, nie wymagają uzupełnienia i są bezwzględnie pewne w swym charakterze. „W tym znaczeniu możemy powiedzieć, iż istnieją akty bezpośredniego poznania apriorycznego, które dostarczają poznania absolutnego. 3. Najważniejsza różnica między doświadczeniem w wąskim znaczeniu a bezpośrednim poznaniem apriorycznym zachodzi co do treści. W spostrzeżeniu rzecz dana jest podmiotowi bezpośrednio, tzn. jawi się podmiotowi w oryginale i osobiście, ale dokonuje się to na drodze „wyglądów”. Bezpośrednie poznanie aprioryczne „nie jest poznawaniem uzyskiwanym przez doznawanie wyglądów”. W poznaniu apriorycznym chodzi o czysto przedmiotowe determinacje, które poznawczo są niezależne od indywidualnych wyglądów. Można też powiedzieć, że bezpośrednie poznanie aprioryczne nadbudowuje się nad doświadczeniem w ścisłym znaczeniu, ale jest od niego niezawisłe. Ukonstytuowane jakości konkretne, w których dany nam jest przedmiot realny (np. trójkątny), ułatwiają nam nastawienie się na przedmiot czysto idealny (twór geometryczny). Same jednak nie dostarczają tego poznania. 4. Ostatnia z różnic wymienionych przez Ingardena pomiędzy doświadczeniem w wąskim znaczeniu a bezpośrednim poznaniem apriorycznym dotyczy wartości poznawczej. W przeciwieństwie do poznania opartego na doświadczeniu w wąskim znaczeniu, w którym chodzi o psychologiczne zależności przyczynowe między tzw. zjawiskami psychicznymi, w bezpośrednim poznaniu apriorycznym chodzi o sprawę natury epistemologicznej, rozumowego motywowania jednych wyników poznawczych przez drugie. „W tego rodzaju rozważaniach opuszczamy sferę realnych faktów i zawisłości przyczynowych między nimi, a wchodzimy w sferę zawisłości między sensami poszczególnych wyników poznawczych do siebie przynależnych i określających się co do swej wartości poznawczej. To już nie psychologia, ani psychofilozofia, tylko teoria poznania wykrywająca przebiegi pewnych operacji poznawczych i zależności sensu i wartości prawdziwościowej i uzasadniania między nimi procesów, których faktyczność ewentualne takie lub inne uwarunkowania przyczynowe natury psychicznej lub psychofizycznej nie wchodzi wcale w rachubę, jakkolwiek nie ma być wcale podawane w wątpliwość”. I jeszcze jedno podkreślenie różnicy pomiędzy psychologią a teorią poznania, którą ma być fenomenologia: „Dopóki badamy akty poznania jako realne fakty i szukamy związków przyczynowych, dopóty uprawiamy psychologię, a nie teorię poznania”. Bezpośrednie poznanie aprioryczne nie dotyczy realnego istnienia przedmiotów doświadczenia.